рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╕ोрдЪ рдФрд░ рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рдХा рдЧрд╣рд░ा рд░िрд╢्рддा
![]() |
рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╕ोрдЪ рдХे рд▓िрдП рд╕ाрдзрдиा рдХрд░рддे рд╣ुрдП |
рд▓ेрдЦрдХ- рдмрдж्рд░ी рд▓ाрд▓ рдЧुрд░्рдЬрд░
рдк्рд░рд╕्рддाрд╡рдиा
рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╕ोрдЪ рд╡рд╣ рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╣ै рдЬो рд╣рдоें рд╣рд░ рдкрд░िрд╕्рдеिрддि рдоें рдЖрд╢ा рдХी рдХिрд░рдг рджिрдЦाрддा рд╣ै। рдпрд╣ рд╣рдоें рдмрддाрддा рд╣ै рдХि рдХрдаिрдиाрдЗрдпाँ рд╕्рдеाрдпी рдирд╣ीं рд╣ैं рдФрд░ рд╕рдоाрдзाрди рд╣рдоेрд╢ा рдоौрдЬूрдж рд╣ै। рд╡рд╣ीं рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рдЖрдд्рдоा рдХे рджрд░्рдкрдг рдХी рддрд░рд╣ рд╣ै рдЬो рд╣рдоें рд╣рдоाрд░े рдЕрд╕рд▓ी рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╕े рдкрд░िрдЪिрдд рдХрд░ाрддा рд╣ै। рдпрд╣ рд╣рдоें рдЕрдкрдиी рдХрдордЬोрд░िрдпों, рддाрдХрддों рдФрд░ рдЗрдЪ्рдЫाрдУं рдХो рд╕рдордЭрдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рджेрддा рд╣ै।
рдЬрдм рдпे рджोрдиों рд╢рдХ्рддिрдпाँ рдПрдХ рд╕ाрде рдХाрдо рдХрд░рддी рд╣ैं рддो рд╡्рдпрдХ्рддि рдХा рдЬीрд╡рди рди рдХेрд╡рд▓ рд╕рдлрд▓ рд╣ोрддा рд╣ै рдмрд▓्рдХि рд╕ंрддुрд▓िрдд рд╢ांрдд рдФрд░ рдЖрдиंрджрдордп рднी рдмрдирддा рд╣ै।
рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╕ोрдЪ рдХ्рдпा рд╣ै?
рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╕ोрдЪ рдХेрд╡рд▓ рдЕрдЪ्рдЫा рд╕ोрдЪрдиे рдХी рдЖрджрдд рдирд╣ीं рд╣ै рдмрд▓्рдХि рдпрд╣ рдЬीрд╡рди рдЬीрдиे рдХा рдПрдХ рд╕ंрдкूрд░्рдг рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╣ै।
рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╕ोрдЪ рдХा рдЕрд░्рде
- рдХрдаिрди рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдоें рднी рдЖрд╢ा рдмрдиाрдП рд░рдЦрдиा।
- рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХे рдмрдЬाрдп рд╕рдоाрдзाрди рдкрд░ рдз्рдпाрди рджेрдиा।
- рдЕрд╕рдлрд▓рддा рдХो рдЕрдиुрднрд╡ рдоाрдирдХрд░ рдЖрдЧे рдмрдв़рдиा।
- рдЦुрдж рдкрд░ рдФрд░ рдИрд╢्рд╡рд░ рдкрд░ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд░рдЦрдиा।
рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╕ोрдЪ рдХे рд▓ाрдн
- рдоाрдирд╕िрдХ рд╢ांрддि– рддрдиाрд╡ рдФрд░ рдЪिंрддा рдХрдо рд╣ोрддी рд╣ै।
- рд╕्рд╡рд╕्рде рд╕ंрдмंрдз– рд░िрд╢्рддों рдоें рдк्рд░ेрдо рдФрд░ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдмрдв़рддा рд╣ै।
- рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕– рд╡्рдпрдХ्рддि рдирдИ рдЪुрдиौрддिрдпों рдХा рд╕ाрдордиा рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рд╣ोрддा рд╣ै।
- рджीрд░्рдШाрдпु рдФрд░ рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп– рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рд╢ोрдз рдмрддाрддे рд╣ैं рдХि рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╕ोрдЪ рд░рдЦрдиे рд╡ाрд▓े рд▓ोрдЧ рдЕрдзिрдХ рд╕्рд╡рд╕्рде рд░рд╣рддे рд╣ैं।
рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рдХ्рдпा рд╣ै?
рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै рдЕрдкрдиे рднीрддрд░ рдЭाँрдХрдиा, рдЖрдд्рдо-рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдг рдХрд░рдиा рдФрд░ рдЕрдкрдиे рд╡िрдЪाрд░ों, рднाрд╡рдиाрдУं рддрдеा рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХा рдоूрд▓्рдпांрдХрди рдХрд░рдиा।
рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рдХी рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПँ
- рд╕्рд╡рдпं рд╕े рдк्рд░рд╢्рди рдкूрдЫрдиा।
- рдЕрдкрдиी рдЧрд▓рддिрдпों рдХो рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░рдиा।
- рдЖрдд्рдо-рд╕ुрдзाрд░ рдХी рджिрд╢ा рддрдп рдХрд░рдиा।
- рдЖंрддрд░िрдХ рд╢ांрддि рдФрд░ рдЖрдд्рдо-рдЬाрдЧрд░ूрдХрддा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиा।
рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рдХे рд▓ाрдн
- рд╕्рд╡рдпं рдХो рдкрд╣рдЪाрдирдиा– рд╡्рдпрдХ्рддि рдЕрдкрдиी рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдХ्рд╖рдорддा рдФрд░ рд╕ीрдоाрдПँ рдЬाрди рдкाрддा рд╣ै।
- рдиिрд░्рдгрдп рдХ्рд╖рдорддा– рдХрдаिрди рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдоें рд╕рд╣ी рдиिрд░्рдгрдп рд▓ेрдиे рдХी рдпोрдЧ्рдпрддा рдЖрддी рд╣ै।
- рдоाрдирд╕िрдХ рд╕्рдкрд╖्рдЯрддा– рдн्рд░рдо рдФрд░ рдж्рд╡ंрдж्рд╡ рд╕े рдоुрдХ्рддि рдоिрд▓рддी рд╣ै।
- рдиैрддिрдХ рд╡िрдХाрд╕– рдЗंрд╕ाрди рдХे рднीрддрд░ рдХрд░ुрдгा, рджрдпा рдФрд░ рдИрдоाрдирджाрд░ी рдЬैрд╕ी рднाрд╡рдиाрдПँ рдордЬрдмूрдд рд╣ोрддी рд╣ैं।
рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╕ोрдЪ рдФрд░ рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рдХा рдЧрд╣рд░ा рд░िрд╢्рддा
рдЕрдм рдк्рд░рд╢्рди рдЙрдарддा рд╣ै рдХि рдпे рджोрдиों рдХैрд╕े рдЬुрдб़े рд╣ैं?
рдЖрдд्рдо-рдЬाрдЧрд░ूрдХрддा рдФрд░ рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рдХा рд╕ंрддुрд▓рди
- рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рд╣рдоें рдпрд╣ рдмрддाрддा рд╣ै рдХि рд╣рдо рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдХौрди рд╣ैं рдФрд░ рд╣рдоाрд░े рдЬीрд╡рди рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХ्рдпा рд╣ै।
- рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╕ोрдЪ рд╣рдоें рдпрд╣ рд╕िрдЦाрддी рд╣ै рдХि рд╣рдо рдЙрд╕ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪ рд╕рдХрддे рд╣ैं рдФрд░ рд╣рд░ рдХрдаिрдиाрдИ рдХो рдкाрд░ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं।
рдирдХाрд░ाрдд्рдордХрддा рд╕े рдмाрд╣рд░ рдиिрдХрд▓рдиा
- рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рд╣рдоें рдпрд╣ рд╕рдордЭрдиे рдоें рдорджрдж рдХрд░рддा рд╣ै рдХि рд╣рдоाрд░ी рдирдХाрд░ाрдд्рдордХрддा рдХा рд╕्рд░ोрдд рдХ्рдпा рд╣ै।
- рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╕ोрдЪ рд╣рдоें рдЙрд╕ рдирдХाрд░ाрдд्рдордХрддा рдХो рд╢рдХ्рддि рдоें рдмрджрд▓рдиे рдХा рдоाрд░्рдЧ рджिрдЦाрддी рд╣ै।
рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдФрд░ рдЖрдд्рдо-рд╕ुрдзाрд░
- рдмिрдиा рдЖрдд्рдо-рдЬाрдЧрд░ूрдХрддा рдХे рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХेрд╡рд▓ рдн्рд░рдо рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै।
- рд▓ेрдХिрди рдЬрдм рдЖрдд्рдо-рдЬाрдЧрд░ूрдХрддा рдФрд░ рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╕ोрдЪ рд╕ाрде рдЖрддी рд╣ैं рддो рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд╕्рдеाрдпी рдФрд░ рд╕рдЪ्рдЪा рдмрдирддा рд╣ै।
рдоाрдирд╕िрдХ рд╢ांрддि рдФрд░ рд╕рдлрд▓рддा
- рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рд╣рдоें рднीрддрд░ рд╕े рд╕्рдеिрд░ рдХрд░рддा рд╣ै।
- рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╕ोрдЪ рд╣рдоें рдмाрд╣рд░ рдХी рджुрдиिрдпा рдоें рд╕рдлрд▓ рдмрдиाрддी рд╣ै।
- рдЬрдм рджोрдиों рд╕ाрде рд╣ों рддो рд╡्рдпрдХ्рддि рдЖंрддрд░िрдХ рдФрд░ рдмाрд╣рд░ी рджोрдиों рд╕्рддрд░ों рдкрд░ рд╕рдлрд▓ рд╣ोрддा рд╣ै।
рджाрд░्рд╢рдиिрдХ рдФрд░ рдордиोрд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг
рджाрд░्рд╢рдиिрдХ рджृрд╖्рдЯि рд╕े
- рд╡ेрджांрдд рджрд░्рд╢рди рдХрд╣рддा рд╣ै рдХि рдЖрдд्рдоा рдкрд░рдоाрдд्рдоा рдХा рдЕंрд╢ рд╣ै। рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЖрдд्рдоा рдХा рдЕрдиुрднрд╡ рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╕ोрдЪ рд╕े рдЙрд╕ рдЕрдиुрднрд╡ рдХो рдЬीрд╡рди рдоें рдЙрддाрд░ा рдЬाрддा рд╣ै।
- рдмौрдж्рдз рджрд░्рд╢рди рдоें рдЕंрддрд░्рджृрд╖्рдЯि (Vipassana) рдФрд░ рдХрд░ुрдгा рджोрдиों рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ैं।
- рдЬैрди рджрд░्рд╢рди рдЖрдд्рдоाрд╡рд▓ोрдХрди рдФрд░ рдЕрд╣िंрд╕ा рдкрд░ рдмрд▓ рджेрддा рд╣ै рдЬो рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╕ोрдЪ рдХा рд╣ी рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╣ै।
рдордиोрд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рджृрд╖्рдЯि рд╕े
- Positive Psychology рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рдЬीрд╡рди рдХी рдЪुрдиौрддिрдпों рд╕े рдиिрдкрдЯрдиे рдХे рд▓िрдП рдЖрд╢ा рдЖрдд्рдо-рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдг рдФрд░ рдзैрд░्рдп” рд╕рдмрд╕े рдЬ़рд░ूрд░ी рд╣ैं।
- Carl Jung рдиे рдХрд╣ा рдеा- рдЬो рдмाрд╣рд░ рджेрдЦрддा рд╣ै рд╡рд╣ рд╕्рд╡рдк्рди рджेрдЦрддा рд╣ै рдЬो рднीрддрд░ рджेрдЦрддा рд╣ै рд╡рд╣ рдЬाрдЧрддा рд╣ै।
рдЬीрд╡рди рдоें рдЕрдиुрдк्рд░рдпोрдЧ
рд╢िрдХ्рд╖ा рдоें
рдЫाрдд्рд░ рдЕрдЧрд░ рдкрдв़ाрдИ рдХे рджрдмाрд╡ рдоें рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рдХрд░ें рдФрд░ рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╕ोрдЪ рдЕрдкрдиाрдПँ рддो рд╡े рдЕрд╕рдлрд▓рддा рд╕े рдбрд░рдиे рдХे рдмрдЬाрдп рдЙрд╕े рд╕ीрдЦрдиे рдХा рдЕрд╡рд╕рд░ рдоाрдиेंрдЧे।
рдХрд░िрдпрд░ рдоें
рд╡्рдпाрдкाрд░ рдпा рдиौрдХрд░ी рдоें рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рдЙрддाрд░-рдЪрдв़ाрд╡ рдХो рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рджेрдЦрдиे рд╡ाрд▓ा рдФрд░ рдЖрдд्рдо-рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдг рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рд╡्рдпрдХ्рддि рдХрднी рд╣ाрд░ рдирд╣ीं рдоाрдирддा।
рдкाрд░िрд╡ाрд░िрдХ рдЬीрд╡рди рдоें
рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╕ोрдЪ рд░िрд╢्рддों рдоें рд╕ाрдоंрдЬрд╕्рдп рд▓ाрддी рд╣ै рдЬрдмрдХि рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рд╣рдоें рдЕрдкрдиी рдЧрд▓рддिрдпों рдХो рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░ рдЙрди्рд╣ें рд╕ुрдзाрд░рдиे рдХी рдк्рд░ेрд░рдгा рджेрддा рд╣ै।
рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╕ोрдЪ рдФрд░ рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░рдиे рдХे рдЙрдкाрдп
- рджैрдиिрдХ рдз्рдпाрди (Meditation)– рдорди рдХो рд╢ांрдд рдХрд░ рдЖрдд्рдо-рдЬाрдЧрд░ूрдХрддा рдмрдв़ाрдПँ।
- рдбाрдпрд░ी рд▓ेрдЦрди– рд░ोрдЬ़ рдЕрдкрдиे рд╡िрдЪाрд░ рдФрд░ рдЕрдиुрднрд╡ рд▓िрдЦें।
- рдХृрддрдЬ्рдЮрддा (Gratitude Practice)– рд╣рд░ рджिрди рддीрди рдЪीрдЬ़ें рд▓िрдЦें рдЬिрдирдХे рд▓िрдП рдЖрдк рдЖрднाрд░ी рд╣ैं।
- рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рднाрд╖ा рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ– рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддा рдХी рдЬрдЧрд╣ рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ूँ рдмोрд▓ें।
- рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╕ंрдЧрддि– рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд▓ोрдЧों рдХे рд╕ाрде рд╕рдордп рдмिрддाрдПँ।
- рдЖрдд्рдо-рдк्рд░рд╢्рди– рджिрди рдХे рдЕंрдд рдоें рдЦुрдж рд╕े рдкूрдЫें рдЖрдЬ рдоैंрдиे рдХ्рдпा рд╕ीрдЦा?
рдЖрдзुрдиिрдХ рдпुрдЧ рдоें рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХрддा
рдЖрдЬ рдХा рдЬीрд╡рди рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рд╡्рдпрд╕्рдд, рдк्рд░рддिрд╕्рдкрд░्рдзी рдФрд░ рддрдиाрд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै। рд▓ोрдЧ рдоोрдмाрдЗрд▓, рдЗंрдЯрд░рдиेрдЯ рдФрд░ рд╕ोрд╢рд▓ рдоीрдбिрдпा рдоें рдЙрд▓рдЭे рд░рд╣рддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рд╕्рдеिрддि рдоें:
- рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рд╣рдоें рд╣рдоाрд░ी рдк्рд░ाрдердоिрдХрддाрдУं рдХी рдкрд╣рдЪाрди рдХрд░ाрддा рд╣ै।
- рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╕ोрдЪ рд╣рдоें рдоाрдирд╕िрдХ рдердХाрди рд╕े рдЙрдмाрд░рддी рд╣ै।
- рджोрдиों рдоिрд▓рдХрд░ рдоाрдирд╕िрдХ рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп, рдЙрдд्рдкाрджрдХрддा рдФрд░ рдЬीрд╡рди-рд╕ंрддुрд▓рди рдХो рдордЬрдмूрдд рдмрдиाрддे рд╣ैं।
рдк्рд░ेрд░рдгाрджाрдпी рдЙрджाрд╣рд░рдг
- рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧांрдзी- рдЙрдирдХा рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рдЙрди्рд╣ें рд╕рдд्рдп рдФрд░ рдЕрд╣िंрд╕ा рдХी рдУрд░ рд▓े рдЧрдпा, рдЬрдмрдХि рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╕ोрдЪ рдиे рдЙрди्рд╣ें рд╕ाрдо्рд░ाрдЬ्рдп рдХे рд╕ाрдордиे рднी рджृрдв़ рдмрдиाрдП рд░рдЦा।
- рдП.рдкी.рдЬे. рдЕрдм्рджुрд▓ рдХрд▓ाрдо- рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╣рд░ рдЕрд╕рдлрд▓рддा рдХो рдЕрд╡рд╕рд░ рдоाрдиा рдФрд░ рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рд╕े рдЦुрдж рдХो рд╕ुрдзाрд░рддे рд░рд╣े।
- рдиेрд▓्рд╕рди рдоंрдбेрд▓ा- 27 рд╕ाрд▓ рдЬेрд▓ рдоें рд░рд╣рдиे рдХे рдмाрдж рднी рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╕ोрдЪ рд╕े рджुрдиिрдпा рдХो рдХ्рд╖рдоा рдФрд░ рдк्рд░ेрдо рдХा рд╕ंрджेрд╢ рджिрдпा।
рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖
рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╕ोрдЪ рдФрд░ рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рдПрдХ-рджूрд╕рд░े рдХे рдкूрд░рдХ рд╣ैं।
- рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рд╣рдоें рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХрддा рд╕े рдЬोрдб़рддा рд╣ै।
- рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╕ोрдЪ рд╣рдоें рдЙрд╕ рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХрддा рдХो рдмेрд╣рддрд░ рджिрд╢ा рдоें рдЬीрдиे рдХी рд╢рдХ्рддि рджेрддा рд╣ै।
рдЬрдм рдпे рджोрдиों рдЬीрд╡рди рдоें рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं рддो рд╡्рдпрдХ्рддि рди рдХेрд╡рд▓ рд╕рдлрд▓рддा рдХी рдКँрдЪाрдЗрдпों рдХो рдЫूрддा рд╣ै рдмрд▓्рдХि рдЖंрддрд░िрдХ рд╢ांрддि, рд╕ंрддुрд▓рди рдФрд░ рдЖрдиंрдж рдХा рдЕрдиुрднрд╡ рднी рдХрд░рддा рд╣ै। рдпрд╣ी рдЬीрд╡рди рдХा рдЕрд╕рд▓ी рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ै।
0 рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ