рдЪिंрддा рдФрд░ рдЕрд╡рд╕ाрдж рд╕े рдмाрд╣рд░ рдиिрдХрд▓рдиे рдХे рд░ाрд╕्рддे
![]() |
рд▓ेрдЦрдХ- рдмрдж्рд░ी рд▓ाрд▓ рдЧुрд░्рдЬрд░
рднूрдоिрдХा
рдЪिंрддा рдФрд░ рдЕрд╡рд╕ाрдж рдХ्рдпा рд╣ैं?
рдЪिंрддा (Anxiety)
рдЪिंрддा рд╡рд╣ рдЕрд╡рд╕्рдеा рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рд╣рд░ рдЫोрдЯी-рдмрдб़ी рдмाрдд рдкрд░ рдЕрдиिрд╢्рдЪिрддрддा, рднрдп рдФрд░ рдШрдмрд░ाрд╣рдЯ рдорд╣рд╕ूрд╕ рд╣ोрддी рд╣ै। рд╕ाрдоाрди्рдп рдЪिंрддा рдЬीрд╡рди рдХा рд╣िрд╕्рд╕ा рд╣ै рд▓ेрдХिрди рдЬрдм рдпрд╣ рдЕрд╕ाрдоाрди्рдп рд░ूрдк рд╕े рдЕрдзिрдХ рдФрд░ рд▓рдЧाрддाрд░ рдмрдиी рд░рд╣рддी рд╣ै рддрдм рдпрд╣ рдоाрдирд╕िрдХ рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдХे рд▓िрдП рд╣ाрдиिрдХाрд░рдХ рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै।
рдЕрд╡рд╕ाрдж (Depression)
рдЕрд╡рд╕ाрдж рд╡рд╣ рд╕्рдеिрддि рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рд╡्рдпрдХ्рддि рд▓рдо्рдмे рд╕рдордп рддрдХ рдЙрджाрд╕ी рдиिрд░ाрд╢ा рдФрд░ рдЖрдд्рдордЧ्рд▓ाрдиि рд╕े рдШिрд░ा рд░рд╣рддा рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рдЬीрд╡рди рдоें рдЙрдд्рд╕ाрд╣ рдФрд░ рд▓рдХ्рд╖्рдпрд╣ीрдирддा рджिрдЦाрдИ рджेрддी рд╣ै। рдХрдИ рдмाрд░ рдпрд╣ рд╕्рдеिрддि рдЖрдд्рдорд╣рдд्рдпा рдЬैрд╕े рдЦрддрд░рдиाрдХ рд╡िрдЪाрд░ों рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪा рджेрддी рд╣ै।
рджोрдиों рд╣ी рдоाрдирд╕िрдХ рдЕрд╡рд╕्рдеाрдПँ рджेрдЦрдиे рдоें рдЕрд▓рдЧ рд▓рдЧрддी рд╣ैं рдкрд░ंрддु рдХрдИ рдмाрд░ рдЪिंрддा рдФрд░ рдЕрд╡рд╕ाрдж рдПрдХ рд╕ाрде рджिрдЦाрдИ рджेрддे рд╣ैं।
рдЪिंрддा рдФрд░ рдЕрд╡рд╕ाрдж рдХे рд▓рдХ्рд╖рдг
- рдиिрд░ंрддрд░ рдЙрджाрд╕ी рдпा рд░ोрдиे рдХी рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि।
- рдХिрд╕ी рдХाрдо рдоें рд░ुрдЪि рдпा рдЖрдиंрдж рди рдоिрд▓рдиा।
- рдиींрдж рдХी рдХрдоी рдпा рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рд╕ोрдиा।
- рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рдердХाрди рдФрд░ рдЖрд▓рд╕्рдп।
- рдЪिрдб़рдЪिрдб़ाрдкрди рдЧुрд╕्рд╕ा рдФрд░ рдмेрдЪैрдиी।
- рдиिрд░्рдгрдп рд▓ेрдиे рдоें рдХрдаिрдиाрдИ।
- рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдФрд░ рдЖрдд्рдо-рд╕рдо्рдоाрди рдХी рдХрдоी।
- рдмाрд░-рдмाрд░ рдирдХाрд░ाрдд्рдордХ рдпा рдЖрдд्рдорд╣рдд्рдпा рдЬैрд╕े рд╡िрдЪाрд░।
- рд╕िрд░рджрд░्рдж рд╕ीрдиे рдоें рджрд░्рдж рджिрд▓ рдХी рдзрдб़рдХрди рддेрдЬ़ рд╣ोрдиा рдЬैрд╕ी рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рдкрд░ेрд╢ाрдиिрдпाँ।
рдЪिंрддा рдФрд░ рдЕрд╡рд╕ाрдж рдХे рдХाрд░рдг
1 рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпाँ
- рдкाрд░िрд╡ाрд░िрдХ рдХрд▓рд╣, рдиौрдХрд░ी рдХा рддрдиाрд╡, рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕ंрдХрдЯ рдпा рд░िрд╢्рддों рдоें рдЕрд╕рдлрд▓рддा।
- рдк्рд░ेрдо рд╕ंрдмंрдз рдЯूрдЯрдиा, рдХिрд╕ी рдк्рд░िрдпрдЬрди рдХी рдоृрдд्рдпु рдпा рдЧंрднीрд░ рдмीрдоाрд░ी।
2 рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдХाрд░рдг
- рд╕рдоाрдЬ рдоें рддुрд▓рдиा, рдк्рд░рддिрд╕्рдкрд░्рдзा рдФрд░ рджिрдЦाрд╡े рдХी рд╕ंрд╕्рдХृрддि।
- рдЕрдХेрд▓ाрдкрди рдФрд░ рднाрд╡рдиाрдд्рдордХ рд╕рд╣рдпोрдЧ рдХी рдХрдоी।
3 рдЬैрд╡िрдХ рдХाрд░рдг
- рд╣ाрд░्рдоोрдирд▓ рдЕрд╕ंрддुрд▓рди।
- рдорд╕्рддिрд╖्рдХ рдоें рди्рдпूрд░ोрдХेрдоिрдХрд▓ рдЕрд╕ंрддुрд▓рди।
- рдЕрдиुрд╡ांрд╢िрдХ рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि।
4 рдЬीрд╡рдирд╢ैрд▓ी
- рдЕрдиिрдпрдоिрдд рджिрдирдЪрд░्рдпा, рд╡्рдпाрдпाрдо рдХी рдХрдоी, рдирд╢े рдХी рд▓рдд।
- рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рдоोрдмाрдЗрд▓, рдЯीрд╡ी рдпा рд╕ोрд╢рд▓ рдоीрдбिрдпा рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ।
рдЪिंрддा рдФрд░ рдЕрд╡рд╕ाрдж рд╕े рдмाрд╣рд░ рдиिрдХрд▓рдиे рдХे рд░ाрд╕्рддे
1 рдЖрдд्рдо-рдЬाрдЧрд░ूрдХрддा (Self-awareness)
рд╕рдорд╕्рдпा рд╕े рдмाрд╣рд░ рдиिрдХрд▓рдиे рдХा рдкрд╣рд▓ा рдХрджрдо рд╣ै– рдпрд╣ рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░рдиा рдХि рд╣рдоें рд╕рдорд╕्рдпा рд╣ै।
- рдЕрдкрдиे рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рд▓िрдЦें рдФрд░ рд╕рдордЭें рдХि рдХौрди-рд╕ी рд╕्рдеिрддि рдЖрдкрдХो рдкрд░ेрд╢ाрди рдХрд░рддी рд╣ै।
- рдирдХाрд░ाрдд्рдордХ рдФрд░ рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рднाрд╡рдиाрдУं рдХा рдлрд░्рдХ рдкрд╣рдЪाрдиें।
- рдЖрдд्рдо-рдЬाрдЧрд░ूрдХрддा рд╕े рд╣ी рд╕рдоाрдзाрди рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рд╣ोрддी рд╣ै।
2 рд╕ंрддुрд▓िрдд рдЬीрд╡рдирд╢ैрд▓ी
- рдпोрдЧ рдФрд░ рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо- рдк्рд░рддिрджिрди рдХрдо рд╕े рдХрдо 20 рдоिрдирдЯ рдпोрдЧ рдФрд░ рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо рдХрд░ें।
- рд╡्рдпाрдпाрдо- рд╢рд░ीрд░ рдХो рд╕рдХ्рд░िрдп рд░рдЦрдиे рд╕े рддрдиाрд╡ рдХрдо рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ рдоूрдб рдмेрд╣рддрд░ рд╣ोрддा рд╣ै।
- рд╕्рд╡рд╕्рде рдЖрд╣ाрд░- рд╣рд░ी рд╕рдм्рдЬ़िрдпाँ, рдлрд▓, рджूрдз, рджाрд▓ें рдФрд░ рдкрд░्рдпाрдк्рдд рдкाрдиी рдоाрдирд╕िрдХ рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдХो рдмेрд╣рддрд░ рдмрдиाрддे рд╣ैं।
- рдкрд░्рдпाрдк्рдд рдиींрдж- рдиींрдж рдХी рдХрдоी рдЪिंрддा рдФрд░ рдЕрд╡рд╕ाрдж рдХो рдмрдв़ाрддी рд╣ै।
3 рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╕ोрдЪ рдХा рд╡िрдХाрд╕
- рд╣рд░ рджिрди рдЦुрдж рдХो рдПрдХ рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╡ाрдХ्рдп (Affirmation) рдХрд╣ें рдЬैрд╕े– рдоैं рдордЬрдмूрдд рд╣ूँ рдоैं рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ूँ।
- рдЕрд╕рдлрд▓рддाрдУं рдХो рд╕ीрдЦрдиे рдХा рдЕрд╡рд╕рд░ рдоाрдиें।
- рддुрд▓рдиा рдХрд░рдиे рдХी рдЖрджрдд рдЫोрдб़ें рдФрд░ рдЕрдкрдиी рдк्рд░рдЧрддि рдкрд░ рдз्рдпाрди рджें।
4 рдз्рдпाрди рдФрд░ рдоेрдбिрдЯेрд╢рди
рдз्рдпाрди рдорди рдХो рдХेंрдж्рд░िрдд рдХрд░рддा рд╣ै рдФрд░ рдмेрд╡рдЬрд╣ рдХी рдШрдмрд░ाрд╣рдЯ рдХрдо рдХрд░рддा рд╣ै।
- рдоाрдИंрдбрдлुрд▓рдиेрд╕ рдоेрдбिрдЯेрд╢рди рд╕े рд╡्рдпрдХ्рддि рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рдЬीрдиा рд╕ीрдЦрддा рд╣ै।
- рдиिрдпрдоिрдд рдз्рдпाрди рд╕े рдорди рдХो рд╢ांрддि рдоिрд▓рддी рд╣ै рдФрд░ рдЖрдд्рдордмрд▓ рдмрдв़рддा рд╣ै।
5 рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕рд╣рдпोрдЧ
- рдкрд░िрд╡ाрд░ рдФрд░ рдоिрдд्рд░ों рдХे рд╕ाрде рд╕рдордп рдмिрддाрдПँ।
- рдорди рдХी рдмाрддें рд╕ाрдЭा рдХрд░ें।
- рд╕рдкोрд░्рдЯ рдЧ्рд░ुрдк рдпा рд╕ाрдоुрджाрдпिрдХ рдЧрддिрд╡िрдзिрдпों рдоें рднाрдЧ рд▓ें।
6 рдкेрд╢ेрд╡рд░ рдорджрдж
рдЕрдЧрд░ рд╕्рдеिрддि рдЧंрднीрд░ рд╣ो рддो рдордиोрдЪिрдХिрдд्рд╕рдХ рдпा рдордиोрд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рд╕े рд╕рд▓ाрд╣ рд▓ेрдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै।
- Counseling- рдмाрдд рдХрд░рдХे рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рд╕рдоाрдзाрди рдиिрдХाрд▓рдиा।
- CBT (Cognitive Behavioral Therapy)- рдирдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рдмрджрд▓рдиे рдХी рдк्рд░рднाрд╡ी рддрдХрдиीрдХ।
- рджрд╡ा рдЙрдкрдЪाрд░- рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮ рдХी рд╕рд▓ाрд╣ рд╕े рд╣ी рджрд╡ाрдУं рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░ें।
7 рдЫोрдЯे рд▓рдХ्рд╖्рдп рдмрдиाрдиा
- рдмрдб़े рдХाрд░्рдп рдХो рдЫोрдЯे рд╣िрд╕्рд╕ों рдоें рдмाँрдЯें।
- рд╣рд░ рдЫोрдЯे рдХाрд░्рдп рдХो рдкूрд░ा рдХрд░рдиे рдкрд░ рдЦुрдж рдХो рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣िрдд рдХрд░ें।
- рдЗрд╕рд╕े рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдмрдв़ेрдЧा рдФрд░ рдЬीрд╡рди рд╕рд░рд▓ рд▓рдЧेрдЧा।
8 рд░рдЪрдиाрдд्рдордХрддा рдХा рд╕рд╣ाрд░ा
- рд╕ंрдЧीрдд, рдЪिрдд्рд░рдХрд▓ा, рд▓ेрдЦрди, рдиृрдд्рдп рдпा рдХिрд╕ी рднी рд░рдЪрдиाрдд्рдордХ рд╢ौрдХ рдХो рдЕрдкрдиाрдПँ।
- рд░рдЪрдиाрдд्рдордХ рдХाрд░्рдп рдорди рдХो рд╣рд▓्рдХा рдХрд░рддे рд╣ैं рдФрд░ рдЬीрд╡рди рдоें рдЙрдд्рд╕ाрд╣ рд▓ाрддे рд╣ैं।
9 рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХрддा рдФрд░ рдк्рд░ाрд░्рдердиा
- рдзाрд░्рдоिрдХ рдЧ्рд░ंрде рдкрдв़рдиा, рднрдЬрди-рд╕ंрдЧीрдд рд╕ुрдирдиा рдпा рдк्рд░ाрд░्рдердиा рдХрд░рдиा рдЖрдд्рдордмрд▓ рдмрдв़ाрддा рд╣ै।
- рдИрд╢्рд╡рд░ рдХे рдк्рд░рддि рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдорди рдоें рд╕्рдеिрд░рддा рд▓ाрддा рд╣ै।
10 рдЖрдд्рдо-рд╕्рд╡ीрдХृрддि
- рд╕्рд╡рдпं рдХी рдХрдордЬोрд░िрдпों рдХो рд╕्рд╡ीрдХाрд░ें।
- рдЕрдкрдиी рддुрд▓рдиा рджूрд╕рд░ों рд╕े рди рдХрд░ें।
- рдЦुрдж рд╕े рдХрд╣ें– рдоैं рдЬैрд╕ा рд╣ूँ рд╡ैрд╕ा рд╣ी рдкрд░्рдпाрдк्рдд рд╣ूँ।
рднाрд░рддीрдп рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рд╕рдоाрдзाрди
рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдоें рдоाрдирд╕िрдХ рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рд╕ुрдзाрд░рдиे рдХे рдЕрдиेрдХ рд╕ाрдзрди рдоौрдЬूрдж рд╣ैं।
- рдпोрдЧ рдФрд░ рдЖрдпुрд░्рд╡ेрдж- рдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рдЙрдкрдЪाрд░ рд╕े рдорди-рд╢рд░ीрд░ рдХा рд╕ंрддुрд▓рди।
- рд╕ंрдпुрдХ्рдд рдкрд░िрд╡ाрд░- рднाрд╡рдиाрдд्рдордХ рд╕рд╣рдпोрдЧ рдФрд░ рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा।
- рд╕рдд्рд╕ंрдЧ рдФрд░ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХрддा- рдЬीрд╡рди рдХो рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рджिрд╢ा рджेрддे рд╣ैं।
- рдз्рдпाрди рдФрд░ рд╕ाрдзрдиा- рдоाрдирд╕िрдХ рд╢ांрддि рдФрд░ рдЖрдд्рдордмрд▓ рдХा рд╕्рд░ोрдд।
рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖
рдЪिंрддा рдФрд░ рдЕрд╡рд╕ाрдж рдЬीрд╡рди рдХे рд▓िрдП рд░ुрдХाрд╡рдЯ рддो рд╣ैं рд▓ेрдХिрди рдЗрдирд╕े рдмाрд╣рд░ рдиिрдХрд▓рдиे рдХे рд░ाрд╕्рддे рднी рд╣рдоाрд░े рднीрддрд░ рд╣ी рдЫिрдкे рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЖрдд्рдо-рдЬाрдЧрд░ूрдХрддा рд╕ंрддुрд▓िрдд рдЬीрд╡рдирд╢ैрд▓ी рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╕ोрдЪ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕рд╣рдпोрдЧ рдФрд░ рдкेрд╢ेрд╡рд░ рдорджрдж рдпे рд╕рднी рдоिрд▓рдХрд░ рд╣рдоें рдоाрдирд╕िрдХ рдордЬрдмूрддी рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддे рд╣ैं।
рдЬीрд╡рди рдоें рд╣рд░ рдХрдаिрдиाрдИ рдЕрд╕्рдеाрдпी рд╣ोрддी рд╣ै। рдЕрдЧрд░ рд╣рдо рдзैрд░्рдп, рдк्рд░рдпाрд╕ рдФрд░ рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХрддा рд╕े рдЖрдЧे рдмрдв़ें рддो рдЪिंрддा рдФрд░ рдЕрд╡рд╕ाрдж рдХी рдЕंрдзेрд░ी рд╕ुрд░ंрдЧ рд╕े рднी рдЙрдЬाрд▓े рдХा рд░ाрд╕्рддा рдиिрдХрд▓рддा рд╣ै। рдпाрдж рд░рдЦें рдЖрдк рдЕрдХेрд▓े рдирд╣ीं рд╣ैं рд╕рдоाрдзाрди рд╣рдоेрд╢ा рд╕ंрднрд╡ рд╣ै।
0 рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ