рдиेрддृрдд्рд╡ рдХौрд╢рд▓ рдоें рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рдХा рдорд╣рдд्рд╡

рдЕрди्рдп рд▓ेрдЦ рдкреЭें

 


рдиेрддृрдд्рд╡ рдХौрд╢рд▓ рдоें рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рдХा рдорд╣рдд्рд╡


рдиेрддृрдд्рд╡ рдХौрд╢рд▓ рдоें рдиिрд░्рджेрд╢ рджेрддे рд╣ुрдП



рд▓ेрдЦрдХ-рдмрдж्рд░ी рд▓ाрд▓ рдЧुрд░्рдЬрд░


рдк्рд░рд╕्рддाрд╡рдиा

рдиेрддृрдд्рд╡ (Leadership) рдХेрд╡рд▓ рджूрд╕рд░ों рдХो рджिрд╢ा рджिрдЦाрдиे рдХा рдХाрд░्рдп рдирд╣ीं рд╣ै рдмрд▓्рдХि рдпрд╣ рдЖрдд्рдо-рд╕рдордЭ, рджूрд░рджृрд╖्рдЯि, рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓рддा рдФрд░ рд╕рддрдд рд╡िрдХाрд╕ рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рд╣ै। рдПрдХ рд╕рдЪ्рдЪा рдиेрддा рдХेрд╡рд▓ рдЯीрдо рдХो рдЖрдЧे рдмрдв़ाрдиे рдоें рд╣ी рд╕рдХ्рд╖рдо рдирд╣ीं рд╣ोрддा, рдмрд▓्рдХि рд╕्рд╡рдпं рдХो рднी рдЧрд╣рд░ाрдИ рд╕े рд╕рдордЭрддा рд╣ै। рдпрд╣ी рдЖрдд्рдо-рд╕рдордЭ рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди (Introspection) рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╕ंрднрд╡ рд╣ै।

рдЖрдЬ рдХे рдк्рд░рддिрд╕्рдкрд░्рдзाрдд्рдордХ рдпुрдЧ рдоें рдЬрд╣ाँ рддेрдЬ़ рдиिрд░्рдгрдп рд░рдгрдиीрддिрдХ рд╕ोрдЪ рдФрд░ рдЯीрдо рдк्рд░рдмंрдзрди рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ोрддी рд╣ै, рд╡рд╣ाँ рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рдХी рднूрдоिрдХा рдФрд░ рднी рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рдпрд╣ рди рдХेрд╡рд▓ рдиेрддृрдд्рд╡ рдХौрд╢рд▓ рдХो рдиिрдЦाрд░рддा рд╣ै рдмрд▓्рдХि рдПрдХ рдиेрддा рдХो рдоाрдирд╡ीрдп рдоूрд▓्рдпों рд╕рд╣ाрдиुрднूрддि рдФрд░ рдиैрддिрдХ рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╕े рднी рд╕рд╢рдХ्рдд рдмрдиाрддा рд╣ै।

рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рдХ्рдпा рд╣ै?

рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै рдЕрдкрдиे рднीрддрд░ рдЭाँрдХрдиा рдЕрдкрдиे рд╡िрдЪाрд░ों, рднाрд╡рдиाрдУं, рдХрдордЬोрд░िрдпों рдФрд░ рд╢рдХ्рддिрдпों рдХो рдкрд╣рдЪाрдирдиा। рдпрд╣ рдЖрдд्рдо-рдЬाрдЧрд░ूрдХрддा рдХा рд╕рдмрд╕े рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╕ाрдзрди рд╣ै।

  • рдЗрд╕рдоें рд╡्рдпрдХ्рддि рдЕрдкрдиे рдиिрд░्рдгрдпों рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдФрд░ рдЙрдж्рджेрд╢्рдпों рдХा рдоूрд▓्рдпांрдХрди рдХрд░рддा рд╣ै।
  • рдпрд╣ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдиेрддाрдУं рдХो рдпрд╣ рд╕рдордЭрдиे рдоें рдорджрдж рдХрд░рддी рд╣ै рдХि рд╡े рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЕрдкрдиी рдЯीрдо рдФрд░ рд╕ंрдЧрдарди рдХो рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं।

рдиेрддृрдд्рд╡ рдХौрд╢рд▓ (Leadership Skills) рдХी рд╕ंрдХ्рд╖िрдк्рдд рдкрд░िрднाрд╖ा

рдиेрддृрдд्рд╡ рдХौрд╢рд▓ рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै—

  • рд▓ोрдЧों рдХो рдк्рд░ेрд░िрдд рдХрд░рдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा
  • рд╕ाрдоूрд╣िрдХ рд▓рдХ्рд╖्рдп рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рд╣ेрддु рджिрд╢ा рджेрдиा
  • рд╕рд╣ी рдиिрд░्рдгрдп рд▓ेрдиा
  • рдЯीрдо рдХो рдЬोрдб़рдХрд░ рд░рдЦрдиा
  • рдФрд░ рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд▓рдЪीрд▓ा (flexible) рдмрдиे рд░рд╣рдиा।

рд▓ेрдХिрди рдпे рд╕рдм рддрднी рд╕ंрднрд╡ рд╣ै рдЬрдм рдиेрддा рдХे рднीрддрд░ рдЧрд╣рд░ी рдЖрдд्рдо-рд╕рдордЭ рд╣ो। рдФрд░ рдпрд╣ рдЖрдд्рдо-рд╕рдордЭ рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рдХे рдмिрдиा рд╕ंрднрд╡ рдирд╣ीं рд╣ै।

рдиेрддृрдд्рд╡ рдФрд░ рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рдХा рд╕ंрдмंрдз

  1. рдЖрдд्рдо-рдЬाрдЧрд░ूрдХрддा рдмрдв़ाрддा рд╣ै– рдиेрддा рдЕрдкрдиी рднाрд╡рдиाрдУं, рд╡िрдЪाрд░ों рдФрд░ рдХाрд░्рдпрд╢ैрд▓ी рдХो рд╕рдордЭ рдкाрддा рд╣ै।
  2. рдиिрд░्рдгрдп рдХ्рд╖рдорддा рдХो рдкрд░िрд╖्рдХृрдд рдХрд░рддा рд╣ै– рдЬрдм рдиेрддा рдЖрдд्рдордЪिंрддрди рдХрд░рддा рд╣ै рддो рдЙрд╕рдХे рдиिрд░्рдгрдп рд╕ंрддुрд▓िрдд рдФрд░ рдиिрд╖्рдкрдХ्рд╖ рд╣ोрддे рд╣ैं।
  3. рд╕рд╣ाрдиुрднूрддि рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░рддा рд╣ै– рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рджूрд╕рд░ों рдХी рднाрд╡рдиाрдУं рдХो рд╕рдордЭрдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рдмрдиाрддा рд╣ै।
  4. рдиिрд░ंрддрд░ рд╕ुрдзाрд░ рдХी рдУрд░ рд▓े рдЬाрддा рд╣ै– рдПрдХ рдиेрддा рдЕрдкрдиी рдЧрд▓рддिрдпों рдХो рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░рдХे рдмेрд╣рддрд░ рдмрдирддा рд╣ै।

рдиेрддृрдд्рд╡ рдоें рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рдХ्рдпों рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै?

1 рд╕рд╣ी рдиिрд░्рдгрдп рд▓ेрдиे рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ

рдиेрддाрдУं рдХो рдЕрдХ्рд╕рд░ рдХрдаिрди рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдоें рдд्рд╡рд░िрдд рдФрд░ рдк्рд░рднाрд╡рд╢ाрд▓ी рдиिрд░्рдгрдп рд▓ेрдиे рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рдЙрди्рд╣ें рдиिрд░्рдгрдпों рдХे рджीрд░्рдШрдХाрд▓िрдХ рдкрд░िрдгाрдоों рдкрд░ рд╕ोрдЪрдиे рдХी рд╢рдХ्рддि рджेрддा рд╣ै।

2 рдЯीрдо рдХे рд╕ाрде рдмेрд╣рддрд░ рд╕ंрдмंрдз

рдиेрддा рдЬрдм рдЖрдд्рдордЪिंрддрди рдХрд░рддा рд╣ै рддो рд╡рд╣ рдЕрдкрдиी рднाрд╖ा, рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдФрд░ рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рдХो рд╕рдордЭрдХрд░ рдЙрд╕рдоें рд╕ुрдзाрд░ рд▓ाрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рд╕ीрдзा рдк्рд░рднाрд╡ рдЯीрдо рдХे рдордиोрдмрд▓ рдкрд░ рдкрдб़рддा рд╣ै।

3 рднाрд╡рдиाрдд्рдордХ рдмुрдж्рдзिрдордд्рддा рдХा рд╡िрдХाрд╕

рднाрд╡рдиाрдд्рдордХ рдмुрдж्рдзिрдордд्рддा (Emotional Intelligence) рдиेрддृрдд्рд╡ рдХी рд░ीрдв़ рд╣ै। рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рдХे рдмिрдиा рднाрд╡рдиाрдд्рдордХ рд╕ंрддुрд▓рди рд╕ंрднрд╡ рдирд╣ीं рд╣ै।

4 рдиैрддिрдХ рдиेрддृрдд्рд╡ рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा

рдиेрддा рдЬрдм рднीрддрд░ рдЭाँрдХрддा рд╣ै рддो рдЙрд╕े рд╕рд╣ी рдФрд░ рдЧрд▓рдд рдХा рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдмोрдз рд╣ोрддा рд╣ै। рдпрд╣ рдиैрддिрдХ рдоूрд▓्рдпों рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рдиेрддृрдд्рд╡ рдХो рдЬрди्рдо рджेрддा рд╣ै।

рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рд╕े рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рдиेрддृрдд्рд╡ рдХौрд╢рд▓

  1. рд╕ुрдирдиे рдХी рдХрд▓ा (Listening Skills)– рдЕंрддрд░्рджृрд╖्рдЯ рдиेрддा рджूрд╕рд░ों рдХी рдмाрддों рдХो рдз्рдпाрди рд╕े рд╕ुрдирддा рд╣ै।
  2. рдк्рд░рднाрд╡ी рд╕ंрдЪाрд░ (Effective Communication)– рдЖрдд्рдо-рд╕рдордЭ рдмेрд╣рддрд░ рд╕ंрд╡ाрдж рдХ्рд╖рдорддा рд▓ाрддी рд╣ै।
  3. рдЯीрдо рдХो рдк्рд░ेрд░िрдд рдХрд░рдиा (Motivational Skills)– рдиेрддा рдЕрдкрдиी рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХрддा рдФрд░ рдЕрдиुрднрд╡ рд╕े рдЯीрдо рдХो рдЙрдд्рд╕ाрд╣िрдд рдХрд░рддा рд╣ै।
  4. рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдк्рд░рдмंрдзрди (Conflict Management)– рдЖрдд्рдордЪिंрддрдирд╢ीрд▓ рдиेрддा рд╡िрд╡ाрджों рдХो рд╢ांрддिрдкूрд░्рд╡рдХ рд╣рд▓ рдХрд░рддा рд╣ै।
  5. рд░рдгрдиीрддिрдХ рд╕ोрдЪ (Strategic Thinking)– рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рджीрд░्рдШрдХाрд▓िрдХ рджृрд╖्рдЯि рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░рддा рд╣ै।

рд╡्рдпाрд╡рд╣ाрд░िрдХ рдЙрджाрд╣рд░рдг

рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧांрдзी

рдЧांрдзीрдЬी рдХा рдиेрддृрдд्рд╡ рдЙрдирдХी рдЧрд╣рди рдЖрдд्рдо-рдЪिंрддрдирд╢ीрд▓ рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рд╕े рд╕рд╢рдХ्рдд рд╣ुрдЖ। рд╡े рдк्рд░рддिрджिрди рдЕрдкрдиे рдХाрд░्рдпों рдХा рдоूрд▓्рдпांрдХрди рдХрд░рддे рдеे, рдЬिрд╕рд╕े рд╕рдд्рдп рдФрд░ рдЕрд╣िंрд╕ा рдХे рд╕िрдж्рдзांрдд рдХो рдЬीрд╡рди рдФрд░ рдиेрддृрдд्рд╡ рдХा рдЖрдзाрд░ рдмрдиा рд╕рдХे।

рдЕрдм्рджुрд▓ рдХрд▓ाрдо

рдбॉ. рдП.рдкी.рдЬे. рдЕрдм्рджुрд▓ рдХрд▓ाрдо рдиे рдиेрддृрдд्рд╡ рдоें рд╡िрдирдо्рд░рддा рдФрд░ рдЖрдд्рдо-рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдг рдХो рдк्рд░рдоुрдЦрддा рджी। рдЙрдирдХी рдбाрдпрд░ी рд▓ेрдЦрди рдХी рдЖрджрдд рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рдХा рд╣ी рдПрдХ рд░ूрдк рдеी рдЬिрд╕рд╕े рд╡े рд▓рдЧाрддाрд░ рд╕्рд╡рдпं рдХो рд╕ुрдзाрд░рддे рд░рд╣े।

рдиेрддृрдд्рд╡ рдоें рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рдХे рд▓ाрдн

  • рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХी рд╡ृрдж्рдзि
  • рдЧрд▓рддिрдпों рд╕े рд╕ीрдЦрдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा
  • рдЯीрдо рдХे рд╕ाрде рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг
  • рддрдиाрд╡ рдк्рд░рдмंрдзрди рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ
  • рд░рдЪрдиाрдд्рдордХрддा рдФрд░ рдирд╡ाрдЪाрд░ рдХो рдмрдв़ाрд╡ा

рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рдХो рдиेрддृрдд्рд╡ рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рдХрд░рдиे рдХे рддрд░ीрдХे

  1. рдбाрдпрд░ी рд▓ेрдЦрди (Journaling)– рд░ोрдЬ़ाрдиा рдЕрдкрдиे рдЕрдиुрднрд╡ों рдХो рд▓िрдЦрдиा।
  2. рдз्рдпाрди рдФрд░ рдпोрдЧ (Meditation & Yoga)– рдорди рдХो рд╢ांрдд рдХрд░ рдЖрдд्рдо-рдиिрд░ीрдХ्рд╖рдг рдХрд░рдиा।
  3. рдлीрдбрдмैрдХ рд▓ेрдиा– рдЯीрдо рд╕े рдИрдоाрдирджाрд░ рдк्рд░рддिрдХ्рд░िрдпा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиा।
  4. рдЪिंрддрди рдХे рд▓िрдП рд╕рдордп рдиिрдХाрд▓рдиा– рд░ोрдЬ़ाрдиा рдХुрдЫ рд╕рдордп рдЕрдкрдиे рднीрддрд░ рдЭाँрдХрдиे рдХे рд▓िрдП рд╕рдорд░्рдкिрдд рдХрд░рдиा।
  5. рд╕ीрдЦрдиे рдХी рдоाрдирд╕िрдХрддा рд░рдЦрдиा– рд╣рд░ рдЧрд▓рддी рдХो рдЕрд╡рд╕рд░ рдоाрдирдиा।

рдЪुрдиौрддिрдпाँ рдФрд░ рд╕рдоाрдзाрди

  • рдЪुрдиौрддी- рд╡्рдпрд╕्рддрддा рдХे рдХाрд░рдг рд╕рдордп рди рдоिрд▓рдиा।
    рд╕рдоाрдзाрди- рд╣рд░ рджिрди 10–15 рдоिрдирдЯ рдЖрдд्рдордЪिंрддрди рдХा рд╕рдордп рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХрд░рдиा।

  • рдЪुрдиौрддी- рдЕрдкрдиी рдХрдоिрдпों рдХो рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░рдиे рдоें рдХрдаिрдиाрдИ।
    рд╕рдоाрдзाрди- рдИрдоाрдирджाрд░ рдЖрдд्рдо-рд╕्рд╡ीрдХृрддि рдФрд░ рдлीрдбрдмैрдХ рдХो рдЕрд╡рд╕рд░ рдоाрдирдиा।

  • рдЪुрдиौрддी- рдирдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╡िрдЪाрд░ों рдХा рдк्рд░рднाрд╡।
    рд╕рдоाрдзाрди- рдз्рдпाрди рдФрд░ рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╕ोрдЪ рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХрд░рдиा।

рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖

рдиेрддृрдд्рд╡ рдХौрд╢рд▓ рдХेрд╡рд▓ рд░рдгрдиीрддि, рдиिрд░्рдгрдп рдпा рдЖрджेрд╢ рджेрдиे рддрдХ рд╕ीрдоिрдд рдирд╣ीं рд╣ै। рдпрд╣ рдЖрдд्рдо-рд╕рдордЭ рдЖрдд्рдо-рд╕ुрдзाрд░ рдФрд░ рджूрд╕рд░ों рдХो рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд░ूрдк рд╕े рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░рдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рд╣ै। рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рдЗрд╕ рдпाрдд्рд░ा рдХा рд╕рдмрд╕े рдк्рд░рднाрд╡ी рд╕ाрдзрди рд╣ै। рдПрдХ рдиेрддा рдЬिрддрдиा рдЧрд╣рд░ाрдИ рд╕े рд╕्рд╡рдпं рдХो рд╕рдордЭेрдЧा рдЙрддрдиा рд╣ी рдк्рд░рднाрд╡ी рдвंрдЧ рд╕े рд╡рд╣ рджूрд╕рд░ों рдХा рдиेрддृрдд्рд╡ рдХрд░ рдкाрдПрдЧा।

рдЕрддः рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдХि—
рд╕рдЪ्рдЪा рдиेрддृрдд्рд╡ рдмाрд╣рд░ рдХी рджुрдиिрдпा рдкрд░ рд╡िрдЬрдп рдкाрдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े рднीрддрд░ рдХी рджुрдиिрдпा рдХो рдЬीрддрдиे рдХी рдХрд▓ा рд╣ै рдФрд░ рдпрд╣ рдХрд▓ा рдЕंрддрд░्рджрд░्рд╢рди рд╕े рд╣ी рд╕ंрднрд╡ рд╣ै।


рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें

0 рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ

рдзреНрдпрд╛рди рдФрд░ рдореМрди рдХреА рд╢рдХреНрддрд┐